Cá Betta Màu Tím Có Thật ? sự thật về cá betta màu tím | betta violet

Betta tím khó đạt ! Cá Betta Màu Tím Có Thật ? sự thật về cá betta màu tím | betta violet
Victoria Parnell – http://www.bettysplendens.com/the-elusive-purple-betta.html

Thoạt trông, việc lai tạo cá tím có vẻ là vấn đề đơn giản bằng việc phủ một lớp màu xanh lên trên lớp màu đỏ. Thông thường, một số tông (shade) xanh dương dường như đã ngả tím (purple/violet), và do đó chỉ cần một bước nhỏ nữa để biến chúng thành màu tím thực sự. Tuy nhiên, việc cản cá đỏ vào một dòng xanh dương thường chỉ mang lại cho nhà lai tạo cá xanh lem đỏ (red wash) tùm lum hay đa sắc đỏ/xanh, mà KHÔNG có betta tím. Một vài biến thể thân tím/vây khác màu đã xuất hiện dưới nhiều tên gọi khác nhau như Purple Gas [Khói Tím], Purple Popsicle [Que Tím], Purple Salamander [Kỳ Giông Tím] và những thứ tương tự, và dẫu chúng rất hấp dẫn nhưng chiếu theo định nghĩa, không phải là màu tím đơn sắc, thuần nhất như bức ảnh ý tưởng của nghệ sĩ ở dưới (cũng là một trong những bức ảnh bị “chôm chỉa” nhiều nhất ở site này, dấu hiệu cho thấy mong ước của người chơi cá betta trên thế giới về một con cá tím đơn sắc!).

Về mặt lý thuyết, một con betta tím có thể được tạo ra từ dòng Mustard Gas bằng cách chọn ra hai con có nhiều màu ánh kim (iridescence) trên thân và thật ít màu vàng trên vây, nhưng các bầy lai như thế này đã chứng tỏ sự thiếu ổn định, đem lại cho nhà lai tạo phần lớn là màu sắc điển hình ở Mustard Gas, nghĩa là xanh dương, xanh lục và đen.

Marcus Gutzeit ở Đức đã đạt được dòng cá tím thử nghiệm bằng cách chọn ra một con HM đực màu phớt hồng (pinkish) từ một dòng đa sắc và pha nó với một con mái đỏ. Kết quả là một màu tím nhạt, hồng (bubblegum) mà có lẽ là bước khởi đầu để tạo ra màu tím đậm mà chúng ta tìm kiếm.

HM tím bé xíu (đực non).

HM tím Minburi Betta.

Theo kinh nghiệm của riêng tôi trong việc lai tạo cá tím đích thực, chúng ta bắt đầu bằng một con đực xanh dương xuất phát từ một bầy bướm xanh (blue butterfly), và có tông xanh dương “hanh tím” so với màu xanh dương điển hình. Tôi cản nó với một cá cái xanh/đỏ vốn xuất phát từ bầy lai Black Devil (đen/đỏ) và xanh thép (mang gen melano), và kết quả [thu được] là một con cá xanh tím, rất gần với ý tưởng của chúng ta. Vào cùng thời điểm, một bầy khác cũng được cản từ cá cái xanh/đỏ vốn tạo ra cá đực tím của chúng ta với cá đực hồng (pink)/phấn xanh dương (blue pastel). Thứ mà chúng ta thu được từ đó là cả đống phấn muối tiêu (grizzled pastel) với đủ loại cấp độ lem đỏ, một số đỏ/trắng/xanh và phấn hồng (pinkish pastel). Tuy nhiên, ba trong số đó có thân tím nổi bật với vây đỏ. Cá cái tốt nhất trong bầy này được cản với anh em nửa máu [khác bầy] của nó, cá đực xanh tím. Đa số bầy này là cá tím nhạt hay tím nâu, nhưng vài con thể hiện sự đột phá nhất định về màu sắc, bởi chúng có cả thân lẫn vây tím. Bầy này hiện đang lớn, và tôi háo hức đợi xem chúng ta có thể khiến chúng lai thuần (breeding true) hay không, qua việc cản anh em cùng bầy.

Một trong những con cá tím hoàn hảo và thuần khiết nhất xuất xứ từ một trang trại ở Bangkok được gọi là Minburi Betta sở hữu bởi Mr. Chiawcharn Chaisaeng. Nếu tất cả chúng ta đều cố gắng lai tạo cá tím tốt như cá của Mr. Chaisaeng thì sớm muộn màu này sẽ được củng cố thành một dòng betta xinh đẹp nữa!

“Lilac” [tử đinh hương] HM (đực), cá và hình của Karen MacAuley.

“Lilac” [tử đinh hương] HM (cái), cá và hình của Karen MacAuley.

==============================================

Ghi chú

*Cảm nhận về màu tím (purple) có thể không giống nhau ở mỗi người, kể cả con cá tím lý tưởng trong bài này (cá của Mark Ibara, chỉnh sửa bởi Saratha Chet) cũng ngả xanh nhiều hơn, và như vậy là tông violet chứ không phải là màu tím thường (purple) như lavender (oải hương) hay lilac (hoa cà). Nhiều người nhìn xanh dương thành tông tím nên ngày xưa cá đá xanh dương còn được gọi là “Xiêm Tím” hay “Tím Than”! Trước đây, trên diễn đàn đã có bàn luận về chủ đề này. Thậm chí, có facebooker đăng hình cá tím mà khi xét kỹ, chúng ta thấy rằng đó chỉ là một con xanh dương nền nhạt. Tím là màu pha giữa đỏ và xanh, một khi bạn không thể tìm ra sắc đỏ thì sẽ chẳng bao giờ có màu tím. Ví dụ này chứng tỏ cách mà người ta cảm nhận về màu tím có thể rất khác nhau:

“Tím” theo kiểu Royal Blue nền nhạt, rất ít đỏ, gần với màu chàm (indigo)

“Tím” theo kiểu Royal Blue nền nhạt, rất ít đỏ, gần với màu chàm (indigo)

*Đã nhiều năm trôi qua kể từ bài viết này mà chẳng có dòng betta tím đúng nghĩa nào xuất hiện; điều chứng tỏ rằng màu này rất khó lai tạo theo hướng đơn sắc. Tuy nhiên, chúng ta thường xuyên thấy tông hồng-tím xuất hiện ở cá Lavender/Salamander. Qua đó, hiệu ứng hồng-tím dường như nổi bật hơn ở cá NỀN NHẠT. Nếu cản theo hướng hạn chế viền bướm thì chúng ta sẽ đạt được màu hồng-tím thực tế, tức chấp nhận màu tím không đều và viền trắng cực nhỏ ở các vây (dẫu màu tím đơn sắc-thuần nhất vẫn là một dấu hỏi):

==============================================

Sau nhiều năm, cuối cùng chúng ta cũng được chứng kiến một con cá tím (purple) rất gần với định nghĩa về betta tím đơn sắc!

Con cá này có lẽ xuất phát từ dòng lavender nhưng tông màu hồng tím đều khắp thân/vây và viền bướm hầu như biến mất, chỉ còn phảng phất ở mép vây.

View attachment 1406

Lại nói về cá lavender. Có ba loại phấn là xanh dương (royal), xanh lục (green) và xanh thép (steel) trên nền hồng-đỏ. Phấn xanh dương tạo ra tông hồng tím rõ nhất và được đặt một tên riêng là “salamander”; hai loại phấn sau kém tươi hơn. Vấn đề là, salamander thường ngả tông violet hay chàm (indigo) chủ yếu ở phần thân, tức xanh lấn át đỏ. Màu “tím huế” có lẽ gần với mô tả về salamander. Hiệu ứng tím (purple) đúng nghĩa tức đỏ lấn át xanh vốn chỉ hiện rõ ở viền vây sát thân.

Tất nhiên là con cá trên chẳng đoạt giải nào cả, cho dù nổi bần bật hơn cả đống cái-gọi-là “Best of Class”, bởi một lẽ đơn giản: chưa có lớp màu (class) dành cho cá tím trong các cuộc triển lãm betta!

Sau cùng xin được bàn chút về “màu tím” mộng mơ. Đây là chủ đề gây tranh cãi bởi mỗi người đều có cảm nhận khác nhau, nhưng chắc chắn nó là màu trung gian giữa đỏ và xanh. Chẳng hạn, với vài phụ nữ “quyền lực” mà tôi biết, thậm chí màu hồng nhạt cũng được nhìn thành tím, rất may là họ không thuộc nhóm biên soạn trên Wikipedia, bằng không hậu quả sẽ rất khó lường . Có người chơi betta còn nhìn màu xanh nhạt khác lạ ra màu tím! Hay ví dụ phổ biến nhất là cá đá xanh dương còn được gọi là “Xiêm tím” hay “tím than”. Victoria Parnell đề cập đến màu tím ở cá betta trong bài viết nổi tiếng của mình, nhan đề “The Elusive Purple Betta”. Để đơn giản, ở đây chúng ta sẽ định nghĩa tím=purple, tức đỏ nhiều hơn xanh theo Wikipedia, màu thường thấy ở hoa oải hương (lavender) hay hoa cà (lilac). Tuy nhiên, hình ảnh về cá tím lý tưởng và “lilac” HM trong bài viết của Victoria lại ngả xanh nhiều hơn, về tông violet, tức “tím huế” theo kết quả tìm kiếm trên Google. Màu tím tự thân nó đã đầy tranh cãi và betta tím cũng vậy!

nguồn diendancacanh