Betta Chai Rượu: Cách Nuôi Betta Đại Trà Độc Đáo Ở Thái Lan

Betta Chai Rượu: Cách Nuôi Betta Đại Trà Độc Đáo Ở Thái Lan
Dr. Gene A. Lucas – http://www.bettas4all.nl/viewtopic.php?f=7&t=7705#.WbFZkMgjGM8

Một trong những vấn đề mà các nhà lai tạo Betta phải giải quyết là việc nuôi cá đực non trong các lọ riêng. Hãy đối mặt với nó… chúng thích đá nhau. Chẳng có gì mới ở đây… sau tất cả, chúng nổi tiếng nhất trong số nhiều loài cá chọi (fighting fish). Sự khuếch đại cận huyết (inbred enhancement) về hành vi tự nhiên này khiến chúng ta không còn lựa chọn nào ngoài việc nuôi chúng riêng rẽ, bất kể chúng sẽ được dùng làm gì sau đó. Tôi luôn để ý những cách thức mới lạ để làm việc này (và có nhiều) nhưng cách mà tôi sắp sửa nói về có lẽ là một trong những cách độc đáo nhất.

Bài viết gần nhất của tôi kể về chuyến viếng thăm đến một trại Betta ở ngoại ô Bangkok, Thái Lan, nơi chúng ta đã chứng kiến gần 100,000 chai nuôi Betta. Số lượng ngất ngưởng của chúng hơi choáng ngợp, nhưng có nhiều khía cạnh khác vốn đáng để mô tả. Bạn mua chúng ở đâu (và chúng có giá bao nhiêu)? Bạn tìm chỗ đặt chúng ở đâu? Bạn thay nước cho chúng thế nào? Bạn nhìn vào bên trong như thế nào? Bạn cho chúng ăn ra sao? Làm thế nào bạn biết khi nào và con nào để “thu hoạch”? Danh sách cứ kéo dài. Những điều như thế này, và những điều khác, là chủ đề của câu chuyện này.

Loại chai mà tôi đề cập là chai whisky dẹp, cỡ-pint [⅛ gallon]. Tôi biết mình từng đề cập điều này sau các chuyến viếng thăm trước đến những trại cá ở đó, nhưng tôi chưa từng thấy chúng với số lượng như thế này. Trên thực tế, một tiêu chuẩn trong các bài giảng của tôi về trang trại cá Thái trong nhiều năm từng là sự quan sát rằng nhất định có cả đống tiệc tùng để tích lũy được chai lọ với số lượng như vậy. Tôi đang cung cấp nhiều hình ảnh về trại cá này và một loạt điều ở đó vốn sẽ được thảo luận lần lượt.

Chúng tôi lái xe khoảng một giờ đến ngoại ô Bangkok, rồi đi xuống mấy đường mòn ở vùng quê ít nhiều cởi mở. Tôi có thể thấy trại Betta không có ranh giới đất đai rõ ràng nhưng khu vực chức năng chiếm khoảng hai hay ba arces [8-12 công]. Đất bằng phẳng và trông hơi lầy lội (ẩm ướt) nhưng đó có thể là vì thời tiết. Có nhiều cây rải rác nhưng không cây nào thật to. Nhiều trong số chúng là Chuối và Cọ. Chúng tôi đậu xe, đi qua khu nhà ở, rồi vào một khu vực rộng đầy hồ xi-măng, và sau cùng tiến vào một kho lớn-như tòa nhà không tường. Đây là trung tâm hoạt động.

Cảnh tượng này thể hiện mảng chai lọ khi chúng trên mặt đất. Tôi thử đếm xem có bao nhiêu chai trong một ô nhỏ, rồi phóng ra bao nhiêu ô tương tự làm nên toàn bộ sàn và đi đến “tự đoán” (guestimate) sau cùng của mình với khoảng 100,000, con số tôi đã nói ở trên. Tôi không biết tất cả chúng có nuôi Betta không vào buổi sáng chúng tôi viếng thăm, nhưng tôi chắc nhiều chai trong đó có lẽ có và dĩ nhiên tất cả chúng đều có thể bất cứ khi nào cần. Ngôi nhà này không có tường gạch. Có những tấm bạt nhựa (plastic tarpaulins) che phủ tường bên và được sắp xếp sao cho chúng có thể che các chỗ trống (open ends). Đặc điểm thú vị nhất đó là các chai trên sàn phục vụ một mục đích thứ hai… chúng cũng là sàn nhà!

Để có một cảm nhận về việc các chai phục vụ như một sàn nhà như thế nào, bức hình này mô tả hai công nhân đang thu hoạch Betta từ một số trong chúng. Không rõ làm thế nào họ có thể xác định chai nào để nhấc lên, tôi đoán họ có một loại hệ thống luân phiên nào đó. Dường như có 6 hay 7 người chăm cá theo cách này hay cách khác và dường như có cả đống việc để họ làm. Họ phải xử lý tất cả việc vặt liên quan đến lai tạo và nuôi dưỡng Betta: ép cá, cho cá bột ăn, dời chúng qua hồ nuôi, sau đó phân biệt giới tính chúng và cho cá đực vào chai, cho cá ăn (bây giờ từng con), thay nước, sau đó thu hoạch cá trưởng thành, đóng gói chúng để vận chuyển, rồi đưa chúng đến bất kỳ nơi nào mà chúng đi tiếp.

Một thủ tục thay nước được hỗ trợ bằng dụng cụ tự chế (homemade) này. Người vận hành có thể nhanh chóng nạp khoảng hai mươi chai vào khung (rack) mà anh thực hiện bằng việc nhấc khoảng bốn chai mỗi tay một lần. Rồi khung được đậy lại bằng nắp lưới mịn (wire mesh) vốn có thể được thấy nằm ngửa về bên trái của đỉnh. Rồi toàn bộ khung chai bị được lật ngược và nước chảy hết xuống sàn. Lưới mịn cho phép nước xả mà cá không rơi ra. Rồi khung được lật đứng, nắp được mở và các chai được trả về vị trí của chúng dưới “sàn”.

Rồi các chai với cá bên trong được tái-châm nước (re-filled) bằng một ống nhựa. Bởi vì Betta có thể “hít thở” không khí một thời gian, nhiều khung chai có thể được xả trước khi châm nước. Tôi từng thấy cách làm tương tự trước đây và tôi nghĩ rằng họ có thể xả nhiều khung trước khi họ cần tái châm nước cho chúng. Chúng tôi không ở lại đủ lâu để quan sát việc thay nước thường lệ vì vậy tôi không thể biết bao nhiêu chai được thay một lần, việc thay nước xảy ra thường xuyên thế nào và nó mất bao lâu. Tôi cho rằng với số lượng chai ở đó, một số lớn phải thay mỗi ngày. Tôi cũng đoán rằng đây là thủ tục nhàm chán nhất.

Người công nhân này đang tuyển chọn Betta vốn được bắt ra để bán. Cô kiểm tra chúng trong chai, rồi những con cô muốn lấy được đổ vào chậu nhựa. Nếu chúng thuộc đơn hàng (order) nào đó thì việc này có lẽ không quá khó bởi những con ở các chai kế cận có lẽ cùng độ tuổi và giai đoạn phát triển. Rồi chúng được đem đến khu vực làm việc bên cạnh khu vực chăn nuôi chính để xử lý tiếp. Tôi đoán rằng những chai trống được để nằm trên sàn vì vậy họ có thể biết chúng trống và sẵn sàng để được vệ sinh và sẵn sàng cho “cư dân” khác.

Nhiều công nhân đang chuẩn bị cá để đưa đến bất kỳ đâu mà chúng cần đi. Một số đi đến các nhà môi giới (brokers), nhà xuất khẩu, chợ, v.v. Tôi nghĩ chúng được kiểm tra một cách kỹ lưỡng để mà những con thú vị nhất và đỉnh sẽ được lên chai và trưng bày để bán trực tiếp. Tôi ngờ rằng chính họ cũng thích những con đó (như mọi người) và dĩ nhiên họ cần tuyển chọn ra những con mà họ muốn sử dụng vào việc lai tạo. Cá đực trước khi đưa đi được ngâm trong nước thuốc nhẹ, rồi được bỏ vào lọ nhỏ và chuyển vào hộp.

Một hộp chất đầy Betta được vận chuyển đi nơi khác. Cá trong các lọ nhựa nhỏ, mở-nắp vốn giống như phần đáy của của ly hay chai nhựa. Có lẽ chúng có thể chứa lượng nước tương đương với nửa tách cà-phê bình thường. Chúng khoảng 2” đường kính và 2” chiều cao. Dường như một chồng (layer) có thể giữ khoảng 80 lọ này. Một tấm lưới nhựa được phủ lên trên chồng đầy, tiếp theo bởi chồng khác. Tôi đoán hộp đủ sâu để chứa ít nhất 5 chồng, vì vậy nếu tính toán của tôi là gần đúng, một hộp có thể chứa khoảng 400 con Betta. Các hộp phải được vận chuyển thẳng đứng (upright) vì từng lọ không được đậy nắp để giữ nước.

Một khu vực dùng vào việc ép cá. Việc ép được bố trí trong các chậu nhựa khoảng 12” đường kính và cao 6”. Chậu được đậy bằng miếng nhựa hay tấm bảng và thông tin cặp cá được ghi lên trên. Tôi không thể diễn tả hết bằng lời! Khoảng 36 chậu này đặt vừa một ngăn hồ bê tông cạn rộng 6 foot vuông. Những hồ này, đến lượt chúng, lấp đầy một diện tích đáng kể của ngôi nhà, mặc dù chỉ hai cái có các chậu ép bên trong. Hầu hết những hồ khác chứa đầy các lọ vuông chứa từng con cá giống. Mỗi hồ có thể chứa đến 64 lọ như thế này và người ta có thể thấy rằng có đến hàng trăm lọ.

Một phần khác của khu vực làm việc có đặt kệ giữ những cá đực vốn là những con bất thường và giá trị hơn để bán. Nhiều bạn đồng hành với tôi mua cá và tôi bị cám dỗ nhưng không muốn đối mặt với những rắc rối của việc vận chuyển chúng đến Singapore, giữ chúng thêm tuần nữa rồi vận chuyển về nhà. Màu nước tiểu hay trà nhạt trong các lọ này không phải vì nó cũ hay dơ. Màu bắt nguồn từ việc sử dụng nước được xử lý bằng chiết xuất lá bàng (extract of Almond leaves) vốn được nhiều nhà lai tạo Betta nghĩ là cực kỳ tốt. Tôi nghĩ thật thú vị khi họ đã cản thành công trong có lẽ hàng thế kỷ mà không cần lá bàng nhưng giờ mọi người lại tin rằng việc sử dụng nó là cần thiết. Tôi từng thử dùng nó ở mức độ hạn chế và không được thuyết phục, nhưng tôi biết gì?

Quang cảnh khu nhà ở trên mảnh đất án ngữ phía trước với cả đống hồ nuôi. Chúng tôi thấy chúng được sử dụng ở nhiều vị trí khác nhau và chúng dường như vừa với một bầy đông đúc. Những cái này được làm (một người bảo tôi) từ các đoạn ống cống vốn được bít đáy. Những cái khác dường như được làm như hồ và đã có sẵn đáy. Chúng khoảng 30” đường kính và 20” cao. Có tối thiểu 100 cái, có lẽ hơn. Cá Betta non được nuôi trong những hồ này và lên chai ở độ tuổi thích hợp. Những hồ này hầu như được che phủ (bằng đủ thứ vật liệu, dường như chẳng vấn đề gì) để bảo vệ khỏi nắng, chim chóc, mưa quá to (vốn có thể tràn và chảy cá xuống đất) hay bất kỳ gì khác.

Mô tả
Tôi ghi trong sổ tay mình câu “60 hộp một tuần @ 400” nhưng không chắc nó chỉ đến trại này. Nếu vậy, nó có nghĩa họ đang xuất 24,000 Betta một tuần, điều không được bổ sung nếu các tính toán khác của tôi là chính xác. Chắc chắn, tôi có thể đã dự đoán thấp số chai hay có cách giải thích khác. Số lượng có thể bao gồm cả cá cái vốn không được nuôi riêng, và họ có thể nuôi thêm cá chỗ khác. Dẫu vậy, bạn thấy đấy, đó là một công việc ấn tượng.

Một thuận lợi rõ ràng mà người ta có ở vùng Bangkok của Thái Lan là khí hậu. Không nhất thiết phải lo lắng về rào chắn hay sưởi ấm khi khí hậu gần như lý tưởng. Khi chúng tôi ở đó vào cuối tháng mười, trời thường âm u, có mưa và đôi khi sương mù, tạo ra bầu không khí rất ẩm ướt. Độ ẩm này chắc chắn là một yếu tố trong yêu cầu (provision) về một môi trường lý tưởng với loại cá-Betta. Cá có mê lộ (labyrinth) có lẽ đặc biệt hưởng lợi từ việc sở hữu không khí ẩm ướt để hít thở so với khô hạn. Nó cũng hỗ trợ việc duy trì tổ bọt cho những loài vốn sử dụng chúng trong sinh sản.

Một đặc điểm khác của những trại này, điều mà tôi chưa trình bày ở đây, là nhiều phương tiện nuôi bo bo đại trà, mà dường như là khẩu phần thức ăn tươi sống chính ở vùng đó của thế giới. Nếu đúng vậy, thì chúng dường như đã thay thế lăng quăng truyền thống. Tôi có hình ảnh về một số ao nuôi bo bo ở trại cá khác mà tôi sẽ mô tả trong bài sau. Tôi hỏi về việc sử dụng artemia và được một người cho biết rằng nó đắt hơn nhiều và bo bo cũng đáp ứng được yêu cầu. Bởi vì chúng dễ nuôi và có thể được thu hoạch ở mọi kích thước, việc thực hiện mang lại cảm giác hợp lý.

Như tôi gợi ý trước đây, hoạt động của những trại Betta như thế này là nền tảng cho một mạng lưới cung cấp Betta rộng lớn với thị trường thế giới ở loài này. Tôi không biết có khoảng bao nhiêu trại nhưng tôi từng viếng thăm (trong các chuyến đi trước) đủ loại của cái mà tôi thích gọi là nhà môi giới (brokers) và những nhà xuất khẩu cá nhiệt đới khác cũng như các tiệm và chợ công cộng và luôn có cả đống trong số chúng. Trong thời đại tương tác gia tăng (growing interactions) giữa các nhà lai tạo Betta qua mạng Internet và những thứ như câu lạc bộ Betta, triển lãm và những hoạt động khác, thì cũng có một thị trường mua-bán-trực-tiếp (person-to-person) đang mở rộng nữa. Nhiều năm trước đây, một nhà xuất khẩu ở Jakarta (Indonesia) bảo tôi rằng có một nhu cầu toàn cầu với nhiều trăm ngàn Betta mỗi tháng. Con số này chắc chắn gia tăng bây giờ và tôi đoán rằng nhiều trong số chúng xuất phát từ Thái Lan hơn bất kỳ nguồn nào khác.

Một trong những hệ quả tích cực của việc gia tăng chú ý và thông tin về Betta là sự cải thiện về kiến thức ở những người yêu thích chúng. Điều này kích thích những nỗ lực tạo ra cá đẹp hơn và sự phát hiện những loại mới liên quan. Những câu lạc bộ Betta và triển lãm mà họ tài trợ làm phát sinh các mô tả lớp (class descriptions) và tiêu chuẩn (standards) của nhiều loại vốn đang được công nhận toàn cầu. Trong khi hãy còn những bất đồng ý kiến tôi hy vọng rằng mọi người sau cùng sẽ nhận ra rằng tất cả chúng ta đều hưởng lợi từ việc hợp tác với nhau và sử dụng một phương pháp đặt tên và mô tả các loại Betta chung.

Một lợi ích khác của việc gia tăng hợp tác quốc tế đó là việc có được “các mối quan hệ” (connections). Trong chuyến đi gần đây của mình, tôi có thể gặp nhiều người vốn liên quan đến cá Betta ở nhiều khía cạnh. Nhiều người trong số họ biết hay có quan hệ với những người khác, và kết quả là tôi có khả năng gặp họ và đến lượt mình, họ lại giới thiệu tôi với những người khác mà tôi không biết hay không thể tự kiếm.

Hỗ trợ đặc biệt ở Bangkok là Mr. Sarawut Angkuwanuwat, (có lẽ) được biết bởi các tay chơi Betta trên Internet dưới biệt danh AquaBid “siamimbellis@siamimbellis.com”. Ông là một trong số các nhà lai tạo Betta Thái, người thường xuyên cung cấp những con cá xuất sắc trên [trang đấu giá] AquaBid. Tôi khuyên những người yêu thích Betta nên xem qua chúng, kể cả khi không mua. Sarawut đã sắp xếp việc vận chuyển và viếng thăm cho chính tôi và nhiều người hâm mộ Betta Singapore trong nhiều ngày chúng tôi ở Bangkok, một nhiệm vụ vốn khó khăn hơn nhiều nếu không có ông. Ông gặp chúng tôi mỗi buổi sáng với một xe tải và kế hoạch cho cả ngày của chúng tôi (bao gồm thức ăn nhanh, nước đóng chai và bữa trưa). Tôi ấn tượng với lựa chọn và tổ chức của ông và tôi rất hài lòng với sự giúp đỡ của ông.

Theo tôi, ít nhất một số người ở Thái Lan dường như rất “quan tâm” đến những gì mà các nhà lai tạo Betta ở những nơi khác ưa chuộng. Tôi tin rằng Sarawut đang hỗ trợ các trại cá tiếp thị cá Betta tốt hơn mà họ có khả năng sản xuất, có lẽ qua việc mua và bán lại. Ông, như nhiều người khác, khéo léo trong việc chụp những bức hình Betta tuyệt đẹp để đính kèm với rao bán (offerings) trên Internet.

Điều thú vị nhất với tôi là nhiều loại Betta mới đang được phát triển ở đó. Một số rõ ràng là loại di truyền và số khác là hàng độc (one-of-a-kind) nhưng hấp dẫn nhất. Ấn tượng nhất là cam và copper (tôi biết, cả hai đang được phát triển ở đây… một số hàng có lẽ xuất phát từ đây) mà chúng đang đi đúng hướng. Tôi nghĩ họ hoàn toàn vượt trội một chút ở loại Đuôi Tưa (Crowntails), Khổng Lồ (Giants) và đủ loại Plakat (vây ngắn). Có một số cá thể vốn trông gần như vằn hổ (tiger striped). Hàng đẹp.

Mỗi lần mà tôi đủ may mắn được đến đó, thì tôi đều ra về với cảm giác rằng thú chơi này (Betta) rất lành mạnh và phát triển hơn nữa. Tương tác giữa người chơi Betta trên thế giới cho thấy triển vọng lớn lao cho những điều tốt đẹp hơn sắp tới. Với những ai vốn làm việc với chúng ở mọi khía cạnh, chúng ta cảm thấy nỗ lực của mình là không hề vô ích.

Nếu bạn thấy câu chuyện này thú vị, thì tôi sẽ cảnh báo bạn – tôi còn nhiều bài nữa như thế này vốn sẽ xuất hiện trong vài tháng sắp tới. Tôi bắt đầu bài này bằng việc đề cập đến chai rượu (booze bottles) ở tiêu đề của mình. Nó khiến tôi nhớ đến… Tôi nghĩ mình có thể làm một… Chàààà!

Lần sau kể tiếp.

Source: FAMA Magazine
June 2004
Vol. 27 – No. 6 – Pg. 64

Column Article
BETTAS…AND MORE
By Gene A. Lucas, Ph.D.

E-Mail: g.a.lucas@worldnet.att.com

 

nguồn Diendancacanh